در طول تاریخ همیشه مردم، مجذوب رویاهای خود شده و به معنای نهانی آنها اندیشیده اند. مطالعات جدید نشان می دهند که خواب دیدن، کاربردی واقعی و سودمند دارد و همچنین می تواند تخیل ما را به اشکال غیر منتظره ای تقویت کند. بهتر از همه اینکه برای خواب دیدن، شخص نباید <<مهارت>> چندانی داشته باشد و توانایی رویا دیدن در دسترس همه هست.

مطالعات اخیر بر این نکته تأکید می کند که همه ما - حتی کسانی که هرگز رؤیاهایشان را به یاد نمی آورند - هر شب به مدت ۹۰ دقیقه تا ۳ ساعت خواب می بینیم که در ۴ یا ۵ دوره اتفاق می افتد. تصاویر MRI و اسکن هایPET نشان می دهند که در هر بخش از خواب دیدن، نواحی خاصی از مغز شروع به کار می کند و تصاویر رویایی را برای ما به همراه میاورد.

تا همین چند وقت اخیر، بسیاری از دانشمندان با این نظر که رویاها دارای معنایی عمیق و غنی هستند، مخالف بودند و در عوض اعتقاد داشتند که رویاها توسط شلیک های اتفاقی ساقه مغز هنگام خواب REM (حرکات سریع چشم) به وجود می آیند؛ اما شواهد متعدد نشان دادند که رویاها می توانند در مراحل دیگر خواب - که مراکز احساسی و بصری بالاتر مغز فعال می شوند - نیز آغاز شوند.

این امر نشان می دهد که رویا، نتیجه غریب یک روند بیولوژیک بی معنا نیست. بلکه توسط آن قسمت از مغز که مرتبط با انگیزه، اهداف و امیال است، تولید می شود.

رویاها می توانند با بقا و رهایی از مرگ مرتبط باشند. بنا به فرضیه یک استاد روانشناسی فنلاندی به نام آنتی روونسو (Antti Revonsuo)، خواب دیدن در تکامل انسان نقشی مرکزی دارد. کاربرد بیولوژیکی یک رویا شبیه سازی وقایع تهدیدآمیز و ایجاد موقعیتی برای تمرین روبرو شدن با عامل تهدیدکننده و اجتناب از آن است.

به این ترتیب، خواب های ما می توانند هشداری درباره چالش های آینده بوده و امکان تمرین واکنش های مفید-از جمله کنار رفتن از مسیر خطر- را در اختیار ما بگذارند. او حکایت می کند که شبی خواب یک تصادف اتومبیل را بر روی تپه ای در نیویورک دیدم. چند هفته بعد که در همان تپه رانندگی می کردم، ناگهان متوجه پیچی در جاده شدم که تا قبل از آن توسط کامیون جلوی من از دید پنهان مانده بود. ناگهان خوابم را به یاد آوردم و به قدری سرعتم را کم کردم که با توقف کامل تفاوت چندانی نداشت، به این ترتیب از برخورد رودررو با یک تریلی ۱۸ چرخ نجات یافتم.

رویاها می توانند به ما درباره خطرات درونی نیز هشدار دهند. آنها می توانند از درون بدنمان گزارش داده و به ما بگویند که برای سالم شدن چه کنیم. مری اگنس تومی (Mary Agnes Twomey)، یک پرستار اهل بالتیمور، خواب دید که در درون بدن خود به گردش مشغول است و متوجه شد که درونش مانند دیگ بخاری است که هر لحظه در خطر انفجار قرار دارد. او به محض بیدار شدن به پزشک مراجعه کرد و متوجه شد که زخم معده دارد و باید بلافاصله تحت درمان قرار بگیرد. افراد دیگری هم هستند که میگویند در خواب از ابتلا به بیماری هایی از سرطان سینه گرفته تا نارسایی قلب، آگاه شده اند.

تحقیقات ثابت کرده اند که شما خواه رویاها را به عنوان یک هشدار بپذیرید یا خیر، آنها در هر صورت نقشی بسیار حیاتی در یادگیری و حافظه ما بر عهده دارند.

به گفته دکتر ریچارد ویلکرسون (Richard Wilkerson)، از انجمن تحقیقی رویا، میگوید: <<رویاها به ما امکان می دهند در شرایطی تازه به بازی و تجربه بپردازیم و راه حل هایی نو به دست آوریم. آنها امکان کشف مکان هایی نامتعارف در زندگی و تمرین رفتارهای جدید را در اختیار ما قرار می دهند.>>

یک منبع حاصلخیز خلاقیت، توانایی برقرار کردن ارتباطات تازه و غیرمنتظره است-کاری که ما همیشه هنگام خواب دیدن انجام می دهیم. به گفته دکتر ارنست هارتمن (Ernest Hartmann) استاد روانشناسی و نویسنده کتابهای متعدد در رابطه با خواب و رویا: <<در رویا ارتباطات بسیار ساده تر، گسترده تر و آزادانه تر از هنگام بیداری انجام می شوند.>> اما او می افزاید: <<این ارتباطات، اتفاقی نیستند. بلکه توسط اولویت ها و دلواپسی های احساسی خواب بیننده هدایت می شوند.>> این امکان وجود دارد که در خواب به بینش هایی جدید درباره روابط خصوصی خود رسیده یا به ایده های هیجان انگیز و جدیدی دست یابیم.

هنرمندان متعددی چنین پدیده ای را تجربه کرده اند: پل مک کارتنی (Paul McCartney) (عضو گروه بیتلز) هنگامی که بیدار شد، موسیقی ترانه بسیار مشهور Yesterday را در ذهن داشت.

دیوید کان (David Kahn) استاد دانشگاه پزشکی هاروارد در این باره میگوید: <<ذهن بیدار به طور محدود و در یک چهارچوب تعریف شده تفکر می کند، اما ذهن در رویا، هیچ محدودیتی ندارد.>> این گفته می تواند توضیحی بر این امر باشد که راه حلهای مشکلات نگران کننده معمولا در خواب به ذهن ما میرسد.

بیش از هر چیز، رویاها می توانند در روبرو شدن با موانع احساسی به یاری ما بیایند. مارلین کانتور (Marlene Cantor) در انستیتوی می (May Institute) متوجه شد که در رویاهای زنان میان سال، موضوعاتی تکرار شونده وجود دارد. یکی از این زنان هر شب خواب رفتن به خانه ای محتاج به تعمیر را می دید. این خانه به تدریج اطراف او فرو می ریخت و یک شب، او شاهد فرو ریختن سقف بود. او در یک شب دیگر خواب دید که دختر جوان و زیبایی از خانه مذکور بیرون دویده و به سمت مسیری پر از اتومبیل هایی رفت که با سرعت حرکت می کردند. او هنگامی که دختر در آغوشش مرد به شدت گریست. این زن هنگام تعریف رویاهایش، چنین نتیجه گیری کرد که اولین منظره رویایی می تواند نمادی باشد که از وحشت او از بدن رو به پیری اش سرچشمه میگیرد و شاید هنگام گریستن بر مرگ دختر جوان، او عزادار خود جوانترش بوده است.

کانتور میگوید: <<اکثر این زنان قبلا هرگز با کسی - نه خانواده و نه حتی روانکاو- درباره احساسات خود به معنای واقعی صحبت نکرده بودند. تعریف کردن رویاها، برای آنان احساس آرامش بسیاری به دنبال داشت که از خارج شدن از سکوت و انزوا نشأت میگرفت.>>

ما، چه رویاهایمان را تعریف کرده و یا آنها را در خلوت مورد بررسی قرار دهیم، همه میتوانیم به خوبی در میان قدرت آنها بیدار شویم. رویاها، در میان تنش و درهم ریختگی زندگی روزمره، می توانند به ما در کشف مهمترین اولویت ها کمک کنند.

• چگونه از رویاهایمان استفاده کنیم

رویاهایتان را ثبت کنید. به جای ورود عجولانه به کارهای روزمره، هر روز صبح ۱۵ دقیقه برای اندیشیدن به رویاهای شب گذشته و یادداشت کردن آنها کنار بگذارید. اگر رویای خود را به یاد نمی آورید، اولین احساسات و افکار خود در زمان بیدار شدن را یادداشت کنید. این کار پیامی برای خود رویابین شما ارسال می کند: <<من آماده شنیدن هستم>>.

در زمینه خواب دیدن، دوستی پیدا کنید. کسی که رویاهایتان را با هم در میان بگذارید. هنگامی که او خوابش را برایتان تعریف می کند، از وی بپرسید که هنگام بیداری چه حسی داشته است (خشم؟ خونسردی؟ هیجان؟) و اینکه از نظر او این رویا درباره آینده چه میگوید؟ هنگامی که نظر خود را درباره خواب او بیان می کنید، بگویید:<<اگر من این خواب را دیده بودم...>> به این ترتیب، شما بدون اینکه قدرت خواب بیننده را تغییر داده باشید، نظر خود را بیان کرده اید.

وارد عمل شوید. اگر در خواب دیده اید که محل کارتان مانند کشتی تایتانیک در حال غرق شدن است، شاید زمان آن رسیده باشد که رزومه خود را بازبینی کنید. اگر خود را در خانه ای ایده آل دیدید و هنگام بیدار شدن، ناخشنود شدید، به گام هایی فکر کنید که بتواند زندگی واقعی شما را به زندگی رویایی نزدیک کند.